Piramide van Maslov
Ken jij jouw behoeften?
Mensen zijn de hele dag door - bewust dan wel onbewust - bezig om hun behoeften te vervullen. De piramide van Maslov ken je waarschijnlijk wel én ik vermoed dat je niet de hele dag door met die piramide in je achterhoofd bewust aan het sturen bent om van onder (psychologische behoeften) naar boven (zelf verwezenlijking) jouw behoeften te vervullen. En zelfs als je daar 'planmatig' op stuurt gebeuren er regelmatig dingen in jouw omgeving waar je geen invloed op hebt.
“Life is what happens to you,
while you're busy making other plans.”
John Lennon
Het leven loopt vaak anders dan verwacht. Ook onder die omstandigheden blijf je de regisseur van jouw leven. Je kunt voor in de bus gaan zitten en kiezen hoe je om gaat met wat er om je heen gebeurt. Waarbij ik zeker niet wil beweren dat dat altijd heel gemakkelijk is. Soms is het echt een grote klus! Om bewust (bij) te sturen op jouw behoeften is het noodzakelijk om te weten wat nou echt belangrijk voor je is en hoe je daar aan kunt werken.
Perceptie is projectie.
De wereld is een spiegel van jouw model van de wereld. Wat vaak gebeurt is dat mensen (onbewuste) verwachtingen en/of behoeften hebben over zichzelf en anderen. Regelmatig zijn mensen zich dit niet eens bewust. Het komt ook vaak voor dat mensen het zich wel realiseren en het niet uitspreken.
Bijvoorbeeld omdat je net als ik vroeger hebt geleerd: "kinderen die vragen, worden overgeslagen". Of je verwacht dat de ander wel begrijpt wat je nodig hebt en gaat er ook nog eens vanuit dat die ander daar wel voor zal zorgen. Dat is een voorbeeld van jouw perceptie die je op een ander projecteert!
Niet uitgesproken verwachtingen
zijn een recept voor teleurstelling
Richard Bandler
Zo maak je afspraken.
"Contact gaat voor contract", is een mooie 'one-liner' om te onthouden. Om effectief met elkaar om te gaan is het functioneel om eerst goed contact op te bouwen. Oftewel zorgen voor rapport zodat het makkelijker wordt om afspraken te maken. In iedere relatie - zakelijk en privé - heb je dus te maken met:
- de relatie - vertrouwen en respect voor elkaar als mens - zelfs al ben je het met het gedrag van iemand volstrekt oneens want dat vraagt om aanspreken op ongewenst gedrag en/of (af)grenzen.
- de inhoud - wat doe jij wel of niet en wat doe ik wel of juist niet. Wat spreken we af? Glashelder!
Bijvoorbeeld de afspraak dat een kind eerst de kamer opruimt voordat het buiten gaat spelen. De afspraak met een collega om een projectvoorstel te schrijven dat volgende week dinsdag in de vergadering besproken kan worden. Of een afspraak met je partner om gezellig uit eten te gaan. Je maakt eerst contact en daarna de afspraak. So far, so good!
Het verborgen contract.
Stel je hebt 'ja' gezegd om met je partner uit eten te gaan. En je partner heeft met alle goede bedoelingen een reservering gemaakt bij dat gezellige Italiaanse restaurant bij jullie in de buurt. Alleen de laatste keer was het eten jou een beetje tegengevallen. Je hebt er alleen niets van gezegd om de avond niet te bederven. Bovendien is er een nieuw restaurant in de buurt wat je wilt uitproberen. Ook niet gecommuniceerd. Blijkt het ook nog eens te zijn op een avond dat jij eigenlijk iets anders wilde doen. Vergeten door te geven. Voor je het weet heb je herrie in de tent. Want jouw verwachtingen heb je niet tijdig gecommuniceerd. De teleurstelling wordt uitgeserveerd!
Het verborgen contract is
het onuitgesproken deel van het contact
dat er voor zorgt dat je
de afspraak niet realiseert
In het voorbeeld is de afspraak van een gezellig avondje uit eten flink de mist in gegaan. Soms heb je werkelijk geen idee wat er bij de ander speelt. En komt als 'donderslag bij heldere hemel' ineens een teleurstelling op ploppen. Bij jou, de ander of allebei. Het komt ook voor dat je wel voelde dat er iets speelde en dat je het te spannend vond om 'op tafel te gooien'. In het bedrijfsleven komt dat ook vaak voor. Dan hebben we het over de zogenaamde 'elephant in the room'.
Herken je de onderstroom?
Non verbale communicatie geeft je 'signalen' om de 'onderstroom' sneller waar te nemen. Het lichaam vertelt je wat nog niet is gezegd. Daarom is zintuiglijke scherpzinnigheid zo van belang. Een mooi voorbeeld vind je in dit leerzame filmpje van het Gottman institute:
De zucht aan het begin van het filmpje is een simpel voorbeeld van CRASH. Het maakt je er op attent dat effectief communiceren lastig wordt. Hoe komen jij en de ander weer in de COACH state? Herken je de hint van de ander? Speel je daar handig op in?
Verwachtingen en de 3 waarneemposities.
In het contact tussen jou en andere mensen spelen niet uitgesproken verwachtingen en behoeften vaker een rol dan mensen zelf inschatten. Daarom is het waardevol om:
1. jezelf af te vragen - eerste positie - wat jouw verwachtingen en behoeften in een relatie of specifieke situatie zijn
2. jezelf te verplaatsen in de ander - tweede positie - en je af te vragen welke verwachtingen en behoeften dan opkomen
3. vanuit de meta positie alles op een rijtje te zetten en jezelf af te vragen: "wat neem ik waar?", "zijn er 'verborgen' signalen?", "hoe kan ik dit gebruiken?"en "hoe nu verder"?
Vaak is de conclusie dan dat je iets bespreekbaar wilt maken of dat je eerst duidelijkheid wilt en aan de ander gaat vragen waar hij of zij behoefte aan heeft. Zorg ervoor dat je tijdens dit proces in de COACH state bent. Als je CRASH ervaart dan kun je beter eerst even stoom afblazen.
Je moet het dak repareren
als de zon schijnt,
John F. Kennedy
Het uitspreken van jouw behoeften en verwachtingen is goed voor jezelf zorgen. Voor de ander ook heel handig om te weten. Dat wil overigens niet zeggen dat de ander aan jouw verwachtingen moet voldoen. Daar mag de ander zelf over beslissen. Als het eenmaal op tafel ligt dan kun je er wel open over zijn. Wat is wel en wat is niet reëel? Zo ben je de teleurstelling voor. Als je niet goed voor jezelf en jouw behoeften zorgt dan betaal je daar vroeger of later een prijs voor!
Welke zegels spaar jij?
In de Transactionele Analyse, ontwikkeld door Eric Berne, gebruiken ze als metafoor het 'sparen van zegels'. Stel ik heb ergens behoefte aan en ik communiceer dat niet. Mijn behoefte wordt niet vervuld omdat mijn partner of collega er geen weet van heeft. Dan spaar ik bijvoorbeeld een zegel van teleurstelling. Of misschien was het voor mij wel zo belangrijk dat ik drie zegels tegelijk spaar.
Als dat één keer gebeurt is dat meestal geen probleem. Als het een herhalend patroon wordt en ik spaar teleurstelling op teleurstelling dan raakt mijn spaarkaart een keer vol. Tijd om te verzilveren want dan barst de bom. Het is de bekende druppel die de emmer doet overlopen. Zo kan ik verschillende soorten zegels sparen: "angst, boosheid, frustratie en verdriet", om er maar een paar te noemen.
Zes basis gezichts uitdrukkingen
De teleurstelling uit het voorbeeld is een afgeleide vorm van bedroefd. Door niet goed voor mijn eigen behoeften te zorgen heb ik mezelf in een CRASH state gebracht. Zolang ik daar in zit kan ik ook niet meer effectief communiceren en handelen.
Zodra je merkt dat je 'zegeltjes spaart' omdat je bijvoorbeeld niet uitkomt voor jouw behoeften dan gaat dat doorwerken in het contact met die ander. Het is onderdeel van het verborgen contract.
Het maakt niet uit of dat nou zakelijk of privé is. En of het een oppervlakkig contact met een voorbijganger of een wezenlijk contact is met bijvoorbeeld jouw partner of een familielid. Je hoeft maar één aflevering te zien van het tv programma het Familie diner om precies te weten tot wat voor dramatische gevolgen dit kan leiden. CRASH in optima forma!
Wees dus wakker en alert. Zorg goed voor jezelf en jouw behoeften. Daarna kun je vragen naar de behoeften van de ander. Wees transparant aan wat je wilt doen om bij te dragen aan de vervulling van die behoeften. Het zal het leven voor iedereen een stuk aangenamer maken.
